Η μονάδα καταγραφής της βάσης δεδομένων είναι η ανασκαφική θέση, δηλ. η θέση εντοπισμού των αρχαιολογικών καταλοίπων. Αυτός είναι και ο βασικός πίνακας, ο οποίος συνδέεται με πίνακες που αφορούν στις ανασκαφικές επεμβάσεις, τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, το εικονογραφικό υλικό και τις βιβλιογραφικές παραπομπές.

Η φιλοξενία των δεδομένων πραγματοποιήθηκε σε βάση δεδομένων ανοιχτού κώδικα PostgreSQL με την επέκταση PostGIS που επιτρέπει τη διαχείριση χωρικών δεδομένων. Η βάση δεδομένων σχεδιάστηκε από την ομάδα του Διπύλου και υλοποιήθηκε από την εταιρεία γεωπληροφορικής Geospatial Enabling Technologies (GET).

Στο έργο αποδελτιώθηκαν όλες οι θέσεις των δημοσιευμένων σωστικών ανασκαφών που έχουν πραγματοποιηθεί στην Αθήνα εδώ και 160 χρόνια εντός των συγκεκριμένων ορίων του έργου. Οι αναλυτικές πληροφορίες για τα αποτελέσματα αυτών των ανασκαφών αντλήθηκαν από τις τακτικές εκθέσεις του Αρχαιολογικού Δελτίου, από διάφορα άλλα επιστημονικά περιοδικά (ΠΑΕ, ΑΑΑ, ΑΕ, Hesperia, BCH, AJA, κ.ά) και από πρακτικά αρχαιολογικών συνεδρίων.

Στα πεδία της βάσης δεδομένων αποδελτιώθηκε και το παραμικρό δημοσιευμένο ακίνητο εύρημα (π.χ. τμήμα κτίσματος, τείχους, δεξαμενής, εργαστηρίου, αγωγού ή οδού), δηλαδή κάθε τι που διαμόρφωσε το κτιστό περιβάλλον σε μια δεδομένη χρονική στιγμή και αποκαλύφθηκε από σωστικές ανασκαφές σε οικόπεδα, οδοστρώματα, διαχωριστικές νησίδες, πεζοδρόμια, πλατείες, κτλ.· από την αποδελτίωση εξαιρέθηκαν τα κινητά ευρήματα. Ανασκαφικές θέσεις από αδημοσίευτες σωστικές ανασκαφές της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας δεν συμπεριλαμβάνονται στην αποδελτίωση.

Με αφετηρία το δημοσιευμένο αρχαιολογικό υλικό για την πόλη των Αθηνών δημιουργήθηκε ένα δίγλωσσο γλωσσάρι σημασιολογικών όρων που αφορούν σε μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς, συμβατό με αναγνωρισμένους θησαυρούς και λεξικά, όπως είναι το Art and Architecture Thesaurus (AAT) του Ιδρύματος Getty, το Forum in International Standards in Heritage (FISH) και το Dictionnaire méthodique de l'architecture grecque et romaine.

Στα όρια κάλυψης του ψηφιακού χάρτη ανήκουν σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι της πόλης με ιστάμενα μνημεία. Η διαμόρφωση αυτών των χώρων υπήρξε το αποτέλεσμα διενέργειας πολυετών συστηματικών ανασκαφών από το ερευνητικό προσωπικό της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και Ξένων Αρχαιολογικών Σχολών. Τα ευρήματα αυτών των ανασκαφών δεν συμπεριλαμβάνονται στο έργο, γι’ αυτό και οι αρχαιολογικοί χώροι της Αθήνας εμφανίζονται απλώς ως κατόψεις χωρίς περαιτέρω αποδελτιωμένες πληροφορίες.

Τα αρχαιολογικά δεδομένα για τα ακίνητα κατάλοιπα των δημοσιευμένων σωστικών ανασκαφών συστηματοποιήθηκαν ώστε να καταστούν διαχειρίσιμες πληροφορίες. Δύο είναι οι κύριες ταξινομήσεις του έργου: η πρώτη είναι τυπολογική ως προς τη χρήση του χώρου· η δεύτερη είναι χρονολογική ως προς την ιστορική περίοδο στην οποία εμπίπτει η χρονολόγηση των καταλοίπων.

Σε ό,τι αφορά την τυπολογική ταξινόμηση, η αρχική διαίρεση σε ενότητες χρήσης του χώρου ακολουθείται από δύο υποδιαιρέσεις: σε κατηγορίες και σε υποκατηγορίες κτηρίων/κατασκευών. Τελικά, με την πρόοδο του έργου και βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων καταχώρισης των δεδομένων, καθιερώθηκε μια μεθοδολογία η οποία οδήγησε στην επιλογή συνολικά 12 ενοτήτων χρήσης του χώρου, 65 κατηγοριών κτηρίων/κατασκευών και 90 υποκατηγοριών αυτών, π.χ. στην ενότητα Παραγωγή, βρίσκουμε την κατηγορία Εργαστήριο Κεραμικής με 18 υποκατηγορίες, όπως κλίβανος, δεξαμενή, αυλή κλπ.

Όσο για τη χρονολογική ταξινόμηση, έγινε επιλογή 11 ιστορικών τομών, παγιωμένων στην ιστοριογραφική παράδοση βάσει της οπτικής της «μεγάλης ιστορίας» (και όχι αυστηρά της αθηναϊκής). Οι επιμέρους χρονολογήσεις (ανά αιώνα ή υποπερίοδο), όπου ήταν διαθέσιμες για ένα ακίνητο εύρημα, εμφανίζονται στον πίνακα των αποτελεσμάτων.

Η αντικειμενική δυσκολία της τεκμηρίωσης λόγω της έλλειψης επαρκών στοιχείων συχνά οδηγεί τους αρχαιολόγους των σωστικών ανασκαφών σε αβέβαιες χρονολογήσεις και ταυτίσεις. Κατά την καταχώριση των στοιχείων στη βάση δεδομένων του παρόντος έργου, δεν έγιναν προσπάθειες ερμηνείας των όσων παραδίδουν με επιφύλαξη οι ανασκαφείς.

Ωστόσο, ειδικά στο θέμα της χρονολόγησης, επειδή οι ανασκαφικές εκθέσεις συχνά παρέχουν έμμεσες πληροφορίες για τη διάρκεια ζωής των καταλοίπων, θεωρήσαμε σκόπιμο να επεξεργαστούμε αυτά τα δεδομένα για να εξάγουμε στοιχεία χρονολόγησης για τα αχρονολόγητα κατάλοιπα. Οι έμμεσες αυτές πληροφορίες προκύπτουν από τη στρωματογραφία της ανασκαφής, δηλ. τη χρονολογική συνάφεια του καταλοίπου σε σχέση με τα υπόλοιπα συνευρήματα: είναι τα εξακριβωμένα χρονικά όρια που ορίζουν είτε την αρχαιότερη (terminus post quem) είτε την υστερότερη στιγμή στη ζωή ενός αρχαίου καταλοίπου (terminus ante quem).

Στα πεδία σύνθετης αναζήτησης της ψηφιακής πλατφόρμας παρέχεται για τους εξειδικευμένους μελετητές η δυνατότητα αναζήτησης της χρονολόγησης των αχρονολόγητων καταλοίπων, βάσει συσχετισμών με χρονολογημένα συνευρήματα.

Το έργο καλύπτει 16 δεκαετίες αλλεπάλληλων αλλαγών στη πόλη, με χαρακτηριστικές εξάρσεις στον αριθμό των ανασκαφικών σωστικών επεμβάσεων λόγω οικοδομικής δραστηριότητας, όπως π.χ. στις δεκαετίες 1960-1970. Η πραγματικότητα αυτή κατέστησε επιτακτική την ανάγκη συγκρότησης μιας διαχρονικής βάσης χαρτογραφικών υποβάθρων.

Συγκεκριμένα, για τον χωρικό εντοπισμό των διάσπαρτων ανασκαφικών θέσεων, αναζητήθηκαν πολλαπλά χαρτογραφικά υπόβαθρα με σκοπό την κατά το δυνατόν αξιόπιστη αποτύπωση της εικόνας της πόλης σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Αυτά γεωαναφέρθηκαν κατά περίπτωση και εντάχθηκαν στο Ελληνικό Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς ΕΓΣΑ '87, με βασικότερα τα εξής:

• Τοπογραφικά διαγράμματα του 1925 (Δήμος Αθηναίων)
• Τοπογραφικά διαγράμματα προ του 1936 (Δήμος Αθηναίων)
• Τοπογραφικοί χάρτες του 1974 οι οποίοι έχουν παραχθεί φωτογραμμετρικά (ΥΠΕΧΩΔΕ)
• Ορθοφωτοχάρτες του 2009 (Ελληνικό Κτηματολόγιο Α.Ε.)
• Κτηματολογικά διαγράμματα του 2019 (Ελληνικό Κτηματολόγιο Α.Ε.)

Καίριο ζητούμενο του έργου ήταν ο εντοπισμός της ανασκαφικής θέσης· εξαιρετικά βοηθητικά για την εργασία αυτή είναι τα δημοσιευμένα σχέδια στις ανασκαφικές εκθέσεις του Αρχαιολογικού Δελτίου. Όταν τα ανασκαφικά σχέδια απουσιάζουν από τις δημοσιεύσεις, περιπτώσεις που ανέρχονται στο 65% των εκθέσεων, η διεύθυνση της ανασκαφής αποτελεί τη μόνη ένδειξη της θέσης/περιοχής όπου βρέθηκαν τα αρχαία κατάλοιπα.

Πρόσθετες πηγές, όπως το όνομα του ιδιοκτήτη, ο χρόνος κατασκευής του κτηρίου, γενική αναζήτηση στο διαδίκτυο και επιτόπια αυτοψία, συνέβαλαν προκειμένου να επιβεβαιωθεί η χωρική ταύτιση.

Στην περίπτωση οικοπέδων, τα όρια της ανασκαφικής θέσης υλοποιήθηκαν με βάση τα δεδομένα των κτηματολογικών διαγραμμάτων. Στην περίπτωση σκαμμάτων κατά μήκος οδών, π.χ. στο πλαίσιο έργων κοινής ωφελείας, τα όρια αποτυπώθηκαν με ενδεικτικά παραλληλόγραμμα.

Στις περιπτώσεις που η έκθεση συνοδεύεται από ανασκαφικό σχέδιο, αυτό γεωαναφέρθηκε και διανυσματοποιήθηκε σύμφωνα με τα εξής βήματα:

1. Σάρωση του ανασκαφικού σχεδίου.
2. Ψηφιακή επεξεργασία/προετοιμασία του σχεδίου για το στάδιο της γεωαναφοράς.
3. Γεωαναφορά του σχεδίου με βάση τα διαθέσιμα χαρτογραφικά υπόβαθρα και τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια.
4. Διανυσματοποίηση του σχεδίου – αναλυτικός σχεδιασμός του σαρωμένου αρχείου σε γραμμική μορφή.
5. Σχεδιασμός των επιμέρους καταλοίπων με γεωμετρία πολυγώνου.
6. Σύνδεση των παραπάνω πολυγώνων με τη βάση δεδομένων.

Σε περιπτώσεις ανεπάρκειας στοιχείων αναφορικά με τον εντοπισμό των ανασκαφικών θέσεων (π.χ. ασαφής διεύθυνση) ή με τη γεωαναφορά των σχεδίων (π.χ. απουσία προσανατολισμού, κλίμακας, ορίων οικοπέδου) καταβλήθηκε κάθε δυνατή προσπάθεια για μεγαλύτερη ακρίβεια με σκοπό την πληρότητα του χάρτη σε αρχαιολογικές πληροφορίες.

Κρατήθηκαν αναλυτικές σημειώσεις για την ακρίβεια εντοπισμού της κάθε ανασκαφικής θέσης, οι οποίες θα επιτρέψουν την κατάλληλη προσαρμογή σε περίπτωση δημοσίευσης νέων στοιχείων.

Ο ψηφιακός χάρτης εμφανίζει στον σύγχρονο αστικό ιστό τη σχέση των αρχαιολογικών καταλοίπων μεταξύ τους και επιτρέπει την πλοήγηση στις ανασκαφές της πόλης διαχρονικά. Δίνει τη δυνατότητα εφαρμογής ποικίλων κριτηρίων για βασικές και σύνθετες αναζητήσεις αναφορικά με τις γενικές ενότητες χρήσης του χώρου και τη χρονολόγηση των καταλοίπων.

Μέλημά μας υπήρξε τόσο η επιστημονική ακρίβεια των δεδομένων όσο και η ευκολία χρήσης της ψηφιακής πλατφόρμας, ώστε ο κάθε ενδιαφερόμενος, είτε φίλος της αρχαιογνωσίας είτε γνώστης των θεμάτων αρχαίας τοπογραφίας, να έχει εύκολη πρόσβαση στα δεδομένα των δημοσιευμένων σωστικών ανασκαφών.